Hacia la vélometrópolis: la infraestructura ciclable en Barcelona

Autores/as

  • Peio Royo-Zabala Investigador doctoral. Laboratori d’ Urbanisme de Barcelona (LUB). Departament d’ Urbanisme, Territori i Paisatge (DUTP). Escola Tècnica Superior d' Arquitectura de Barcelona (ETSAB). Universitat Politècnica de Catalunya (UPC) https://orcid.org/0000-0002-4748-5768
  • Miquel Martí-Casanovas Profesor agregado. Grup de Recerca Urbanisme (GRU). Departament d’ Urbanisme, Territori i Paisatge (DUTP). Escola Tècnica Superior d' Arquitectura de Barcelona (ETSAB) Universitat Politècnica de Catalunya (UPC) https://orcid.org/0000-0001-8839-5905
  • Eulàlia Gómez-Escoda Profesora agregada. Laboratori d’ Urbanisme de Barcelona (LUB). Departament d’ Urbanisme, Territori i Paisatge (DUTP). Escola Tècnica Superior d' Arquitectura de Barcelona (ETSAB). Universitat Politècnica de Catalunya (UPC) https://orcid.org/0000-0001-7675-9441

DOI:

https://doi.org/10.37230/CyTET.2024.220.7

Palabras clave:

Infraestructura ciclable, Vélometrópolis, Movilidad sostenible, Intermodalidad, Espacio público

Resumen

En el contexto actual de congestión ambiental, el ciclismo urbano constituye una alternativa de movilidad competitiva y sostenible en numerosas áreas metropolitanas. La baja ocupación de espacio, la alta eficiencia energética y la flexibilidad de usos que la bicicleta ofrece, favorecen su implementación para uso cotidiano en territorios densos y compactos. Este artículo caracteriza la forma metropolitana de Barcelona desde la perspectiva ciclable, poniendo de relieve la interacción entre infraestructura, forma y actividad urbanas. Los resultados presentados muestran diferentes estrategias de implementación de la infraestructura ciclable tanto a la escala metropolitana como a la de los proyectos de diseño de espacio público.

Citas

ALDRED, R. & WOODCOCK, J. & GOODMAN, A. (2015): Does More Cycling Mean More Diversity in Cycling? [¿Más ciclismo significa más diversidad en el ciclismo?], Transport Reviews, 36(1), pp. 28-44.

AMICS DE LA BICI (2021): Des de 1981 Pioners i Innovadors [Desde 1981 pioneros e innovadores], Amics de la Bici. http://www.amicsdelabici.net/historia_adlb.php

ANAYA, E. & CASTRO, A. & COROMINAS, X. (2012): Balance General de la Bicicleta Pública en España. Girona, España, Fundación ECA Bureau Veritas. https://bicicletapublica.files.wordpress.com/2013/03/balance-general-de-la-bp-en-espac3b1a.pdf

ANAYA, E. & GOROSTIZA, S. (2014): The Historiography of Cycling Mobility in Spain in the Twentieth Century [La historiografía de la movilidad ciclista en España en el siglo XX], Mobility in History, 5(1), pp. 37-42.

Àrea Metropolitana De Barcelona, AMB (8 de abril, 2021): Arriba el Bicibús a la metròpolis de Barcelona [Llega el Bicibús a la metrópolis de Barcelona]. AMB. https://blogs.amb.cat/bicicleta/ca/2021/04/08/arriba-el-bicibus-a-la-metropolis-de-barcelona/

AJUNTAMENT DE BARCELONA, (2015): Estratègia per la Bicicleta de Barcelona 2016-2018 [Estrategia para la Bicicleta de Barcelona 2016-2018]. Barcelona, Àrea d’Ecologia, Urbanisme i Mobilitat.

AJUNTAMENT DE BARCELONA, (2019): Pla Local de Seguretat Viària 2019-2022 [Plan Local de Seguridad Viaria]. Barcelona, Àrea de Seguretat i Prevenció.

AJUNTAMENT DE BARCELONA, (2023): Superilla Barcelona: Barcelona 2015-2023. Barcelona, Àrea d’Ecologia, Urbanisme i Mobilitat.

BEECHAM, R. & YANG, Y. & TAIT, C. & LOVELACE, R. (2023): Connected bikeability in London: Which localities are better connected by bike and does it matter? [Conectividad en bicicleta en Londres: ¿Qué distritos están mejor conectados en bicicleta y qué importancia tiene?], EPB: Urban Analytics and City Science, 0(0), pp. 1-15.

BEROUD, B. & ANAYA, E. (2012): Chapter 11 Private Interventions in a Public Service: An Analysis of Public Bicycle Schemes [Capítulo 11 Intervenciones privadas en un servicio público: Un análisis sobre sistema de bicicletas públicas]. En J. PARKIN (ED.), Cycling and Sustainability, Transport and Sustainability, 1, pp. 269-301. Leeds, Reino Unido, Emerald Publishing Limited.

BRUNO, M. & DEKKER, H.J. & LINDENBERG LEMOS, L. (2021): Mobility protests in the Netherlands of the 1970s: Activism, innovation, and transitions [Protestas de movilidad en los Países Bajos en la década de 1970: activismo, innovación y transiciones], Environmental Innovation and Societal Transitions, 40, pp. 521-535.

BUSTAMANTE, X. & FEDERO, R. & FERNÁNDEZ-I-MARIN, X. (2022): Riding the wave: Predicting the use of the bike-sharing system in Barcelona before and during COVID-19 [En la cresta de la ola: Prediciendo el uso del sistema de bike-sharing de Barcelona antes y durante la COVID-19], Sustainable Cities and Society, 83, 103929.

CATALUNYA ESPORTIVA (13 de diciembre, 2002): Pedalades amb tradició [Pedaladas con tradición]. Mundo Deportivo, V-VIII. http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/2002/12/13/pagina-30/513743/pdf.html#&mode=fullScreen

COL·LECTIU PUNT 6 (2021): Dones i persones no binàries en bici 2021: Estudi de mobilitat ciclista a Barcelona des d’una perspectiva feminista [Mujeres y personas no binarias en bici 2021: Estudio de movilidad ciclista en Barcelona desde una perspectiva feminista]. https://www.punt6.org/wp-content/uploads/2022/07/informe-bicis-2021_catala.pdf

COX, P. (2022): Vélomobility is to degrowth as automobility is to growth: prefigurative cycling imaginaries [La vélomovilidad es al decrecimiento lo que la automovilidad al crecimiento: imaginarios ciclistas prefigurativos], Applied Mobilities.

DE BAÑOS, R. (Director) (1908): Barcelona en Tranvía [Película].

DE SOLÀ-MORALES, M. (2008): Diez lecciones sobre Barcelona. Barcelona, España, COAC.

ESTEBAN, C. (30 de abril, 2020): La historia de los velódromos de la ciudad de Barcelona. ciclo21. https://www.ciclo21.com/velodromos-barcelona/

EUROPEAN COMMISSION, (2020): Decision of the European Parliament and the Council on a European Year of Rail (2021) [Decisión del Parlamento Europeo y el Consejo sobre el Año Europeo del Ferrocarril (2021)]. Luxemburgo, Official Journal of the European Union.

FERSTER, C. & NELSON, T. & MANAUGH, K. & BEAIRSTO, J. & LABEREE, K. & WINTERS, M. (2023): Developing a national dataset of bicycle infrastructure for Canada using open data sources [Desarrollo de un conjunto de datos nacionales sobre infraestructuras ciclistas en Canadá a partir de fuentes de datos abiertas], EPB: Urban Analytics and City Science, 0(0), pp. 1-17.

GILABERT, J. (9 de marzo, 2019): El Parc de la Ciutadella (Barcelona) acollí la primera cursa ciclista femenina a Espanya [El Parque de la Ciudadela (Barcelona) acogió la primera carrera ciclista femenina en España]. tourdegila. https://tourdegila.com/2019/03/09/el-parc-de-la-ciutadella-barcelona-acolli-la-primera-cursa-ciclista-femenina-a-espanya/

GOEL, R. & GOODMAN, A. & ALDRED, R. & NAKAMURA, R. & TATAH, L. & TOTARO GARCIA, L.M. & ZAPATA-DIOMENDI, B. & DE SA, T.H. & TIWARI, G. & DE NAZELLE, A. & TAINIO, M. & BUEHLER, R. & GÖTSCHI, T. & WOODCOCK, J. (2021): Cycling behaviour in 17 countries across 6 continents: levels of cycling, who cycles, for what purpose, and how far? [Comportamiento ciclista en 17 países de 6 continentes: niveles de uso de la bicicleta, quién la usa, con qué propósito y hasta dónde], Transports Reviews, 42(1), pp. 58-81.

GORDON WILSON, D. (2004): Bicycling Science. Cambridge, Estados Unidos, The MIT Press.

GOROSTIZA, S. (2017): El ciclista cartógrafo: El viaje de Joaquim Bordons, Volata, 13, pp. 58-63.

GOROSTIZA, S. & SILLERO, A. & CEBOLLADA, A. (2020): <> El retorn de la bicicleta a Barcelona (1977-1997) [<<¿Y por qué no?>> El retorno de la bicicleta a Barcelona (1977-1997)]. Barcelona, Fundación Catalunya Europa.

GUTIÉRREZ, J. (13 de noviembre, 2015): La Federación Español de Ciclismo cumple… ¡120 años!. As. https://as.com/ciclismo/2015/11/13/mas_ciclismo/1447370049_351759.html

HERLIHY, D. (2006): Bicycle: The History. New Haven, Estados Unidos, Yale University Press.

INSTITUT D’ESTUDIS REGIONALS I METROPOLITANS DE BARCELONA, IERMB (2020): L’accidentalitat en bicicleta a la metròpoli de Barcelona [La accidentalidad en bicicleta en la metrópolis de Barcelona]. Barcelona, IERMB.

INSTITUT D’ESTUDIS REGIONALS I METROPOLITANS DE BARCELONA, IERMB, (2022): Enquesta de Mobilitat en Dia Feiner. Barcelona [Encuesta de movilidad en día laborable], IERMB.

JENSEN, O.B. (2016): Of ‘other’ materialities: why (mobilities) design is central to the future of mobilities research [De ‘otras’ materialidades: por qué el diseño (de movilidades) es central para el futuro de la investigación sobre movilidad], Mobilities, 11(4), pp. 587-597.

KOGLIN, T. (2017): Urban Velomobility and the Spatial Problems of Cycling [Vélomovilidad urbana y los problemas espaciales del ciclismo]. En M. FREUDENDAL-PEDERSEN & K. HARTMANN-PETERSEN & E.L. PEREZ FJALLAND (Eds.), Experiencing Networked Urban Mobilities, pp. 109-115.

MCILVENNY, P. (2015): The Joy of Biking Together: Sharing Everyday Experiences of Vélomobility [El gozo de pedalear juntos: compartiendo experiencias diarias de vélomovilidad], Mobilities, 10(1), pp. 55-82.

MEJÍA, V. & LÓPEZ, J. & CHECA, J. (2023): ¿Hacia una transición energética justa?: consumo energético y segregación residencial en el área metropolitana de Barcelona, Ciudad y Territorio Estudios Territoriales, 55(215), pp. 77-96. https://doi.org/10.37230/CyTET.2023.215.5

MENDOZA, A.E. & WYBOURN, C.A. & MENDOZA, M.A. & CRUZ, M.J. & JUILLARD, C.J. & DICKER, R.A. (2017): The Worldwide Approach to Vision Zero: Implementig Road Safety Strategies to Eliminate Traffic-Related Fatalties [El enfoque mundial de Visión Cero: aplicación de estrategias de seguridad vial para eliminar las muertes relacionadas con el tráfico], Current Trauma Reports, 3, pp. 104-110.

MORENO, C. (2020): Droit de cité: De la "ville-monde" à la "ville du quart d’heure" [Derecho de ciudad: de la "ciudad-mundo" a la "ciudad del cuarto de hora"]. París, Francia, Éditions de l’Observatorie.

OLDENZIEL, R. & EMANUEL, M. & DE LA BRUHÈZE, A.A. & VERAART, F.C.A. (Eds.) (2016): Cycling cities: The European Experience: Hundred Years of Policy and Practice [Ciudades ciclables: La experience europea: cien años de políticas y práctica]. Eindhoven, Países Bajos, The Foundation for the History of Technology.

ORTEGA, M. (14 de enero, 2021): Creix la revolta escolar contra l’excés de trànsit a Barcelona [Crece la revuelta escolar contra el exceso de tránsito en Barcelona]. Ara. https://www.ara.cat/societat/creix-revolta-escolar-transit-barcelona-contaminacio-salut_1_3062281.html

PSARIKIDOU, K. & ZUEV, D. & POPAN, C. (2020): Sustainable cycling futures: can cycling be the future? [Futuros ciclistas sostenibles: ¿puede ser ciclismo ser el futuro?], Applied Mobilities, 5(3), pp. 225-231.

PUCHER, J. & BUELHER, R. (2013): Bicycle Integration with Public Transport [Integración de la bicicleta en el transporte público]. En M. EHSANI & F.Y. WANG & G.L. BROSCH (EDS.), Transport Techonologies for Sustainability (pp. 196-211). Nueva York, Estados Unidos, Springer.

ROYO ZABALA, P. (2021): Métropolis pedalable: estudio y prospectiva de la infraestructura ciclable de las ciudades de Barcelona, Paris y Amsterdam [Tesina de Máster, Universitat Politècnica de Catalunya]. http://hdl.handle.net/2117/355767

SÁNCHEZ, R. (22 de mayo, 2015): Y Madrid aprendió a montar en bici. El Mundo. https://www.elmundo.es/madrid/2015/05/22/555e60f946163fe9248b45af.html

SUÁREZ-LASTRA, M. & GALINDO-PÉREZ, C. & REYES-GARCÍA, V. (2022): Plan Bici CDMX: una estrategia de movilidad en bicicleta para Ciudad de México, Ciudad y Territorio Estudios Territoriales, 54(213), pp. 665-682. https://doi.org/10.37230/CyTET.2022.213.8

Descargas

Publicado

2024-06-21

Cómo citar

Royo-Zabala , P., Martí-Casanovas , M., & Gómez-Escoda , E. (2024). Hacia la vélometrópolis: la infraestructura ciclable en Barcelona . Ciudad Y Territorio Estudios Territoriales, 56(220). https://doi.org/10.37230/CyTET.2024.220.7