Comer fuera de casa en Brasil hoy

Autores/as

  • Livia Barbosa Department of Anthropology. Universidade Federal Fluminense (UFF).
  • Maycon Schubert Department of Sociology. Universidade Federal do Rio Grande do Sul (UFRGS).
  • Sergio Schneider Department of Sociology. Universidade Federal do Rio Grande do Sul (UFRGS).

DOI:

https://doi.org/10.22325/fes/res.2018.43

Palabras clave:

Hábitos alimentares en Brasil. Comer fuera de casa. Comida saludable. Sociabilidad. Ingresos.

Resumen

Este artículo tiene como objetivo explorar los significados y las prácticas del ‘comer fuera de casa’ en la vida diaria brasileña. Desde mediados de la década de 1980, esta práctica se ha extendido y diversificado en Brasil. Sobre la base de una serie de tres encuestas cualitativas/cuantitativas, llevadas a cabo entre 2005 y 2015 en los principales centros urbanos de Brasil, identificamos una clara distinción entre comer afuera los días de semana y los fines de semana. En los días de la semana, por asociación con el trabajo, los compromisos y los estudios, esta práctica se percibe como una obligación y un gasto. Los fines de semana, sin embargo, su asociación con el ocio, la familia y los amigos la convierte en una inversión agradable y un producto cultural. En este contexto, los significados de comer en casa versus comer afuera cambian, así como el sentido de las comidas, la selección de restaurantes, los patrones de sociabilidad e incluso el ethos de la comida.

Citas

Denzin, N., Lincoln, I. (1994). Introduction. Entering the Field of Qualitative Research. In N. Denzin, & I. Lincon. (eds.) Handbook of Qualitative Re search (pp. 1 17). Thousand Oaks: Sage.

Domínguez, M., Coco, A. (2000). El pluralisme metodològic com a posicionament de partida. Una primera valoració del seu ús a la recerca social. Revista Catalana de Sociologia, 11, 105 132.

Guasch, O. (1997). Observación participante. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.

Hernández Cordero, A., Andreeva Eneva, S (2016). Mercados, museus o malls: la gentrificación de los mercados municipales en Barcelona y Madrid. EntreDiversidades, primavera verano, (pp. 143 174) http://contested cities.net/wp content/uploads/2016/07/art5.pdf (Consultado el 23 de abril de 2017).

Krane, V., Baird, S. M. (2005). Using Ethnography in Applied Sport Psychology. Journal of Applied Sport Psychology, 17 (2), 87 107.

Kvale, S. (2007). Doing Interviews. London: Sage.

Leal, P. (2016). Turismo gastronómico: impulsor del comercio de proximidad. Barcelona: Editorial UOC.

Medina, F. X. (2008). Mercados urbanos en Europa: Patrimonio y promoción turística. In M. Álvarez y F. X. Medina (eds.) Identidades en el plato. El patrimonio cultural alimentario entre Europa y América (pp. 207 220). Barcelona: Icaria.

Medina, F. X. (2015). Mercados y espacio público. Trans formación y renegociación de nuevas demandas ur banas. Análisis comparativo de casos (Barcelona, Budapest, Buenos Aires). In Zainak. Cuadernos de Antropología Etnografía, 36, 183 200. http://www. euskomedia.org/PDFAnlt/zainak/36/36183200.pdf

Montañés, M. (2009). Metodología y técnica participativa: teoría y práctica de una estrategia de investigación. Barcelona: UOC.

Taylor, S. J., Bogdan, R. (1998). Introduction to Qualitative Research Methods. New York: John Wiley and Sons.

Obiols, I., Ferrer, P. (2004). El Mercado de la Boquería: el pasado y el presente del mercado más emble mático de Barcelona. Barcelona: Edicions 62.

Poulain, J. P. (2007). Los patrimonios gastronómicos y sus valorizaciones turísticas. In J. Tresse rras, y F. X. Medina, (eds.) Patrimonio gastro nómico y turismo cultural en el Mediterráneo. Barcelona: Universidad de Barcelona/Instituto Europeo del Mediterráneo, 39 72.

Robles, J. I. (2011). El mercado de San Miguel (Madrid), en Distribución y Consumo, julio agosto, 103 106. http://www.mercasa.es/files/multime dios/1311869492_pag_103 108_mercadosan miguel.pdf (consultado el 4 de abril de 2016).

Slater, T. (2012). Gentrification of the City. In Brid ge, G. y Watson, S. (eds.), The New Companion to the City. Oxford: Blackwell, 571 585.

Téchoueyres, I. (2007). Patrimoine alimentaire et dynamiques territoriales: questionnements et exemples dans le Sud ouest de la France. In

J. Tresserras, y F. X. Medina, (eds.) Patrimonio gastronómico y turismo cultural en el Medite rráneo. Barcelona: Universidad de Barcelona/ Instituto Europeo del Mediterráneo, 243 268.

Vázquez Montalbán, M. (2001). La Boquería: la catedral dels sentits. Barcelona: Ajuntament de Barcelona.

Warde, A., Martens, L. (2000). Eating Out. Social differentiation, Consumption and Pleasure. Cambridge: Cambridge University Press.

Woods, P. (1986). Inside Schools: Ethnography in Educational Research. London: Routledge & Kegan Paul.

Humanas, Letras e Artes. Universidade Federal do Paraná, Curitiba.

Claro, R. M., et al. (2009). Influência da renda sobre as despesas com alimentação fora do domicílio no Brasil , 2002 2003. Caderno de Saúde Pública, Rio de Janeiro, 25 (11): 2489 2496.

Collaco, J. H. L. (2003). Um olhar antropológico sobre o hábito de comer fora. Revista Campos, 4:171 193.

Collaco, J. H. L. (2008). Cozinha doméstica e cozinha profissional: do discursos às práticas. Caderno Espaço Feminino, 19 (01): 143 171.

Collaco, J. H. L. (2014). Representações do comer e alimentação em restaurantes de comida rápida na cidade de São Paulo: alguns aspectos sobre saúde e obesidade. Revista Eletronica em Gestão, Educação e Tecnologia Ambiental REGET, (18): 101 115.

Da Matta, R. (1981). Relativizando: uma introdução à Antropologia Social. Rio de Janeiro: Vozes.

Davis, B., Carpenter, C. (2009). Proximity of Fast Food Restaurants to Schools and Adolescent Obesity. American Journal of Public Health, 99 (3): 505 510.

Department for Environment Food & Rural Affairs (DEFRA). (2014). Food statistics pocketbook.

Economic Research Service (ERS). (2014). Food expenditures. (en línea) http://www.ers.usda.gov/ data products/food expenditures.aspx

Garcia, R. W. D. (1993). Representações sociais da comida no meio urbano: Um estudo no centro da cidade de São Paulo. Masters Dissertation of Social Psychology, Universidade Estadual de São Paulo (USP).

Garcia, R. W. D. (1997a). Práticas e comportamento alimentar no meio urbana: um estudo no centro da cidade de São Paulo. Cadernos Saúde Pú blica, 13 (3): 455 467.

Garcia, R. W. D. (1997b). Representações sociais da alimentação e saúde e suas repercussões no comportamento alimentar. Revista Saúde Coletiva, 7 (2): 51 68.

Freyre, G. (2003). Casa Grande e Senzala Formação da família brasileira sob o regime de economia patriarcal. Recife: Global Editora.

Finkelstein, J. (1980). Dinning out. New York: Univeristy Press.

Fischler, C. (2013). Les Alimentations Particulières. Mangerons nous encore emsemble demain? Paris, Odile Jacob.

Fonseca, A. B., Souza, T. S. N., Frozi, D. S., Pereira,

R. A. (2011). Modernidade alimentar e consumo de alimentos: contribuições sócio antropológi cas para a pesquisa em nutrição. Ciência & Saúde Coletiva, 16 (9): 3853 3862.

Gimens, M. H. S. (2011). Uma breve reflexão sobre o lugar da gastronomia nos estudos de turismo realizados no Brasil. Turismo e sociedade. Curitiba, 4(2) : 425 431.

Grechinsk, P. T, Cardoso, P. F. (2008). A gastronomia eslava em Irati como possibilidade de atrativo turístico. Revista turismo e patrimônio cultural, 6 (2): 361 375.

Gomes, L., Barbosa, L., Drummond, J. A. (2000). O Brasil não é para principiantes: Carnavais, Ma landros e Heróis 20 anos depois. Rio de Janeiro: Fundação Getúlio Vargas.

Gorgulho, B. M. (2012). Alimentação fora do lar e sua relação com a qualidade da dieta de moradores do município de São Paulo: estudo ISA Capital. 92f. Dissertação (Mestrado em Ciências) Faculdade de Saúde Pública, Universidade de São Paulo USP, São Paulo.

Habermas, J. (1984). Mudança Estrutural da Esfera Pública. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro.

Hoffman, R. (2009). Comparando a alimentação dentro e fora do domicílio no Brasil em 2008 2009. Segurança alimentar e Nutricional.Campinas, 20 (1): 1 12.

Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE). (2008). Pesquisa de Orçamento Famil iares (POF) 2008/2009. (en línea) http://www. ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/condi caodevida/pof/2008_2009/

Lee, H. (2012). The role of local food availability in explaining obesity risk among young school aged children. Social Science & Medicine, 74 (8): 1193 1203.

Maia, J. L. A., Torre Chao, A. R. De la. (2016). Ma dureira e Pelourinho: consumo e representação de comidas típicas em festas populares. Comun. Mídia Consumo, São Paulo, 13 (36): 150 167.

Mennell, S. (1985). All Manners of Food: Eating and Taste in England and France from the Middle Ages to the Present. Oxford: Basil Blackwell.

Mennell, S., Murcott, A., Otterloo, A. H. van. (1992). The sociology of food: eating, diet and culture. London: SAGE Publications.

Miller, D. (2010). Stuff. Cambridge: Polity Press.

Mendonça, C. P., Anjos, L. A. (2004). Aspectos das práticas alimentares e da atividade fisica como determinantes do crescimento e da obesidade no Brasil. Cadermos de Saúde Pública, Rio de Janeiro, 20 (3): 698 709.

Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Am biente (MAGRAMA). (2014). Informe de consumo de alimentación en España 2014. (en línea) http://www.magrama.gob.es/es/alimentacion/ temas/consumo y comercializacion y distribu cion alimentaria/panel de consumo alimenta rio/ultimos datos

Murcott, A. (1982). In the social significance of the “cooked dinner” in south Wales. Social Science Information, 21 (4/5): 677 96.

Pembroke, J. (2003). Growing up in restaurants: the story of eating out in Britain from 55BC to nowadays. London: Quarted books Limited.

Pitte, J. R. (1998). Nascimento e expansão dos restaurantes. En: M. Montanari.; J. L Flandrin. História da Alimentação. São Paulo: Estação da Liberdade.

Poulain, J. P. (2006). Sociologia da alimentação. Os comedores e o espaço social alimentar. Flori anópolis, Editora da UFSC, 2006.

Rezende, D. C., Avelar, A. E. S. (2012). Factors that influence the consumption of food outside the home in Brazil. International Journal of Consumer Studies, 3 (36): 300 3006.

Rezende, D. C., Silva, M. A. R. (2014). Eating out and experiential consumption: a typology of experience providers. British Food Journal, 116 (1): 91 103.

Rial, C. S. (1996a). Fast foods: a nostalgia de uma estrutura perdida. Horizontes Antropológicos, Porto Alegre, 2 (4): 94 103.

Rial, C. S. M. (1996b) Rumores sobre alimentos: o caso dos fast food. Antropologia em Primeira Mão, Florianópolis, (17): 1 14.

Rial, C. S. M. (1992). Le goût de l’image: ça se passe comme ça chez les fast food. 1992. Thèse de doctorat, Anthropologie Sociale et Sociologie Comparée. Université Paris V,Paris,.

Ribeiro, C. S. G. Vale quanto pesa: os restaurantes por quilo em Curitiba contextos sociais, políti cos e econômicos (1980 1990). (en línea) http:// www.historiadaalimentacao.ufpr.br/artigos/Arti gos_PDF/Artigo%20Cilene%20Ribeiro.pdf

Reinhardt, J. C. (2012) A padaria América e o pão de gerações Curitibanas. Editora do autor, 2012.

Robinson, E. F. (1972). The Early History of Coffee Houses in England: With Some Account of the First Use of Coffee and a Bibliography of the Sub ject. Cambridge: Cambridge University Press.

Rocha, F. G., Amaral, F.M. (2012). Qualificação para as atividades do turismo: Perfil Profissional de trabalhadores, proprietários e gestores de empresas de alimentação fora do lar na Região Litorânea Central do Estado de Santa Catarina (Brasil). Turismo & Sociedade, 5 (1):124 143.

Santos, M. V., et al. (2011) Os restaurantes por peso no contexto de alimentação saudável fora de casa. Revista Nutricional, Campinas , jul/ agosto, 24 (4): 641 649.

Silva, J. M. S. (2008). Alimentação de rua na cidade de São Paulo (1828 1900). Tese defendida jun to ao Programa de Pós Graduação em História Social, Universidade de São Paulo (USP).

Silva, M. A. R. (2011). Alimentação fora do lar como um fenômeno de consumo pós moderno. Um estudo Etnográfico. Dissertação de Mestrado, Programa de Pós Graduação em Administração, Universidade Federal de Lavras, Minas Gerais. Saucedo, D. R. (2002). Do privado ao Público: o restaurante Bologna. Dissertação apresentada

ao curso de pós graduação em História, Setor de Ciências Humanas, Letras e Artes, Universi dade Federal do Paraná, Curitiba.

Soares, F. C. (2014). Produção científica sobre comensalidade no Brasil: estudo de produção de testes e dissertações (1997 2011). Dissertação de mestrado. Programa em Hospi talidade da Universidade Anhembi Morumbi. São Paulo.

Spang, R. (2003). A Invenção do restaurante. Rio de Janeiro: Record.

Tardido, A. P., Falcão, M. C. (2006). O impacto da modernização na transição nutricional e obesidade. Revista Brasileira de Nutrição Clínica. 21 (2): 117 124.

Velho, G. (1978). Observando o Familiar. In: E. O, Nunes. A Aventura Sociológica, Rio de Janeiro: Zahar.

Warde, A., Martens, L. (2003). Eating out: Social differentiation, consumption and pleasure. New York: Cambridge University Press.

Warde, A. (2016). The practice of eating. Cam bridge: Polity.

Wood, R. C. (1995). The sociology of the meal. Edin burgh: Edinburgh University Press.

Xiaomin, Y. (2006). La fonction sociale des restau rants en Chine. Paris: L’Harmattan.

Descargas

Publicado

2018-05-01

Cómo citar

Barbosa, L., Schubert, M., & Schneider, S. (2018). Comer fuera de casa en Brasil hoy. Revista Española De Sociología, 27(2). https://doi.org/10.22325/fes/res.2018.43

Artículos más leídos del mismo autor/a

Nota: Este módulo requiere de la activación de, al menos, un módulo de estadísticas/informes. Si los módulos de estadísticas proporcionan más de una métrica, selecciona una métrica principal en la página de configuración del sitio y/o en las páginas de propiedades de la revista.