Estereotipo y diversidad formal en las primeras altercationes de la controversia antijudía

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.23808/rel.v20i0.87199

Palabras clave:

altercatio; diálogo; polémica antijudía; literatura latina cristiana; Antigüedad Tardía

Resumen

Las tres primeras obras latinas en forma dialogada de la controversia aduersus Iudaeos están datadas en la primera mitad del s. V: la Altercatio Simonis et Theophili de Evagrio, la Altercatio Ecclesiae et Synagogae de Pseudo-Agustín y la Altercatio Siluestri cum Iudaeis que forma parte de la obra hagiográfica Actus Siluestri, cuya versión más antigua conservada está escrita en latín. Estas tres disputas casi coetáneas comparten los estereotipos de las formas dialogadas antijudías de la Antigüedad Tardía, pero guardan entre ellas grandes diferencias formales, que se comparan detalladamente en este trabajo.

Citas

Aiello, V. (1992): «Costantino, la lebbra e il batesimo de Silvestro», en Bonamente, G. & Fusco, F. (eds.), Costantino il Grande. Dall’Antiquità all’Humanesimo. Colloqui sul cristianesimo nel mondo antico (Macerata 18-20 dicembre 1990), I, Macerata, Università degli Studi di Macerata, 17-58.

Albert, M. (1976): Jacques de Saroug: Homélies contre les Juifs, PO 174 (38.1), Turnhout, Brepols.

Amengual, J. (2018): La Circular del Bisbe Sever de Menorca sobre la conversió dels jueus (418-2018). Una crònica mediterrània abans de l’ocupació dels vàndals, Mahón, Institut Menorquí d’Estudis/Institut d’Estudis Baleàrics.

Andrist, P. (2001): Le dialogue d’Athanase et Zachée: étude des sources et du contexte littéraire, Thèse de doctorat, Université de Généve.

Andrist, P. (2013): «Polémique religieuse et dialogue aduersus Iudaeos au service de la catéchèse, l’exemple de Cyrille de Jérusalem», en Morlet, S. & Munnich, O. & Pouderon, B. (eds.), Les dialogues aduersus Iudaeos. Permanences et mutations d’une tradition polémique. Actes du colloque international organisé les 7 et 8 décembre 2011 à l’Université de Paris-Sorbonne, París, Institut d’Études Augustiniennes, 199-223.

Aschoff, D. (1975): Anonymus. Contra philosophos, CCSL 58A, Turnhout, Brepols.

Aschoff, D. (1984): «Studien zu zwei anonymen Kompilationen der Spätankike: Anonymi contra philosophos et contra Judaeos», Sacris Erudiri 27, 37-127.

Aschoff, D. (2009): Anonymus. Contra Iudaeos, CCSL 58B, Turnhout, Brepols.

Berger, D. (2006): Life and works of Saint Gregentios, Archbishop of Taphar, Berlin/Nueva York, Walter de Gruyter.

Blumenkranz, B. (1963): Les auteurs chrétiens latins du Moyen Age sur les juifs et le judaïsme, París, Mouton & La Haye.

Bratke, E. (1904): Euagrii Altercatio Legis Inter Simonem Iudaeum et Theophilum Christianum, CSEL 45, Viena/Leipzig, F. Tempsky/G. Freytag.

Brinks, M.J. (2009): The Altercatio Ecclesiae et Synagogae as a Late Antique Anti-Jewish Polemic, Master’s Theses 248, Western Michigan University. https://scholarworks.wmich.edu/masters_theses/248> [23/06/2020]

Calvo, T (2002): Obras completas de San Agustín. XLI: Escritos atribuidos, Madrid, BAC.

Canella, T. (2006): Gli Actus Siluestri. Genesi di una leggenda su Costantino imperatore, Spoleto, Centro italiano di Studi sull’alto medioevo.

Ceillier, R. (1747): Histoire générale des auteurs sacrés et ecclesiastiques. T. XIII, París, Veuve D. A. Pierres.

Dahan, G. (1991): La Polémique chrétienne contre le judaïsme au Moyen Âge, París, Albin Michel.

De Leo, P. (1974): Ricerche sui falsi medievali, I, Il «Constitutum Constantini»: compilazione agiografica del sec. VII. Note e documenti per una nuova lettura, Reggio Calabria, Editori meridionali riuniti, 153-221.

Demeulenaere, R. (1985): «Altercatio legis inter Simonem Iudaeum et Theophilum cristianum», en Demeulaere, R. & Mulders, J. (eds.), Foebadius Aginnensis, Victricius Rotomagensis, Leporius monachus, Ruricius Lemouicensis, Vincentius Lerinensis, Euagrius, CCSL 64, Turnhout, Brepols, 255-302.

Díaz y Díaz, M. (1957): «De patrística española», Revista española de Teología 17, 3-46.

Feiertag, J . & Steinmann, W. (1994): Questions d’un païen à un chrétien: (Consultationes Zacchei et Apollonii), 2 vols., SC 401, 402, París, Éditions du Cerf.

Gallandi, A. (1773): Bibliotheca ueterum patrum antiquorum scriptorum ecclesiasticorum, postrema Lugdunensi longe locupletior atque accuratior. Tomus IX, Venecia, Giovanni Battista Albrizzi.

García García, F A. (2013): «Iglesia y Sinagoga», Revista Digital de Iconografía Medieval 5/9, 13-27.

Harnack, A (1883): Die Altercatio Simonis Judaei et Theophili Christiani nebst Untersuchungen uber die antijudische Polemik in der alten Kirche. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, Leipzig, J.C. Hinrichs.

Hillgarth, J.N. (1999): Altercatio Ecclesiae et Synagogae, CCSL 69A, Turnhout, Brepols.

Kuper, C.N. (2017): The Latin Controversial Dialogues of Late Antiquity, PhD diss. Bryn Mawr College. https://repository.brynmawr.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1160&context=dissertations [23/06/2020]

Lahey, L. (1994): A Translation of Euagrius’s Altercatio Legis inter Simonem Iudaeum et Theophilum Christianum with a Preliminary Study on Its Relationship to Aristo of Pella’s Dialogue of Jason and Papiscus, M.A. Thesis, Loyola University of Chicago.

Lahey, L. (2007): «Evidence for Jewish Believers in Christian-Jewish Dialogues through the Sixth Century (excluding Justin)», en Skarsaune, O. & Hvalvik, R. (eds.), Jewish Believers in Jesus: The Early Centuries, Peabody (Massachusetts), Hendrikson, 581-639.

Mombrizio, B. (2 1910): Sanctuarium seu Vitae sanctorum. Vol. II, París, Fontemoing (reimp. Hisdesheim/New York, Georg Olms, 1978).

Morlet, S. (2013): «Les dialogues aduersus Iudaeos: origine, caractéristiques, référentialité», en Morlet, S. & Munnich, O. & Pouderon, B. (eds.), Les dialogues aduersus Iudaeos. Permanences et mutations d’une tradition polémique. Actes du colloque international organisé les 7 et 8 décembre 2011 à l’Université de Paris-Sorbonne, París, Institut d’Études Augustiniennes, 21-45.

Pohlkamp, W. (1992): «Textfassungen, literarische Formen und geschichtliche Funktionen der römischen Silvester-Akten», Francia 19/1, 117-196.

Pomer, L. (2019a): «Formas y géneros literarios de la polémica aduersus Iudaeos en la época imperial romana», Fortunatae 29, 107-129.http://doi.org/10.25145/j.fortunat.2019.29.004 [23/06/2020]

Pomer, L. (2019b): «Diálogo y altercatio en la literatura polémica antijudía», Myrtia 34, 147-168. https://doi.org/10.6018/myrtia.412021 [23/06/2020]

Pucci, A. (2014): Un esempio di ricezione del De Ciuitate Dei di Agostino: l’opera anonima Contra Philosophos, Tesi di dottorato, Università di Foggia.

Ribreau, M. (2013): «Quand deux allégories débattent devant les censeurs: fonctionnement rhétorique et argumentatif de l’Altercatio Ecclesiae et Synagogae», en Morlet, S. & Munnich, O. & Pouderon, B. (eds.), Les dialogues aduersus Iudaeos. Permanences et mutations d’une tradition polémique. Actes du colloque international organisé les 7 et 8 décembre 2011 à l’Université de Paris-Sorbonne, París, Institut d’Études Augustiniennes, 175-197.

Rigolio, A. (2019): Christians in conversation. A guide to Late Antique Dialogues in Greek and Syriac, Oxford, Oxford University Press.

Schreckenberg, H. (2 1991): Die christlichen Aduersus-Iudaeos-Texte und Ihr literarisches und historisches Umfeld (11.-13. Jh), Fráncfort del Meno, Peter Lang.

Seguí, G. (1937): La carta-encíclica del obispo Severo: estudio crítico de su autenticidad e integridad, con un bosquejo histórico del cristianismo balear anterior al siglo VIII, Palma de Mallorca, Monasterio de Santa María de la Real.

Seguí, G. & Hillgarth, J.N. (1954): «La Altercatio y la Basílica paleocristiana de Son Bou de Menorca», Boletín de la Sociedad Arqueológica Luliana 31, 33-57.

Teja, R. (2006): «El poder de la Iglesia imperial: el mito de Constantino y el papado romano», SHHA 24, 63-81.

Torres, J. (2018): «Las disputas contra paganos en la Antigüedad tardía: entre el diálogos y la disputatio», SPhV 20, n.s. 17, 217-242. https://www.uv.es/SPhV/20/10_Torres.pdf [23/06/2020]

Varner, W. (2004): Ancient Jewish-Christian dialogues: Athanasius and Zacchaeus, Simon and Theophilus, Timothy and Aquila: introductions, text and translations, Lewiston/Queenston/Lampeter, Edwin Mellen Press.

Weber, D. (2010): «The Altercatio Ecclesiae et Synagogae from a Classicist’s Point of View», Millenium 7, 67-86.

Williams, A.L. (1935): Aduersus Judaeos: A Bird’s-Eye View of Christian Apologiae Until the Renaissance, Cambridge, Cambridge University Press.

Witzel, G. (1544): Disputatio Christianorum et Iudaeorum, olim Romae habita, coram

imperatore Constantino cum Praefatione Georgij Vuicelij, Maguncia, F. Behem.

Publicado

2020-12-30

Cómo citar

Pomer Monferrer, L. (2020) «Estereotipo y diversidad formal en las primeras altercationes de la controversia antijudía», Revista de Estudios Latinos, 20, pp. 91–110. doi: 10.23808/rel.v20i0.87199.

Número

Sección

Artículos

Artículos más leídos del mismo autor/a

Nota: Este módulo requiere de la activación de, al menos, un módulo de estadísticas/informes. Si los módulos de estadísticas proporcionan más de una métrica, selecciona una métrica principal en la página de configuración del sitio y/o en las páginas de propiedades de la revista.