Prevención del extremismo violento en los Países Bajos: una panorámica de su enfoque general
Palabras clave:
Países Bajos, prevención del extremismo violento (PEV), enfoque general, radicalizaciónResumen
Revista CIDOB d’Afers Internacionals, n. 128
Cuatrimestral (mayo-septiembre 2021)
ISSN:1133-6595 - E-ISSN:2013-035X
DOI: doi.org/10.24241/rcai.2021.128.2.131
Desde el asesinato del cineasta holandés Theo van Gogh en 2004 a manos de Mohammed Bouyeri, un joven extremista de ascendencia marroquí, las autoridades holandesas se han enfrentado a la cuestión de cómo evitar que hechos así vuelvan a suceder. Para ello, se han desarrollado, implementado, discutido, evaluado y modificado costosos y exhaustivos programas de prevención del extremismo violento (PEV). Al respecto, este artículo ofrece una panorámica del enfoque general utilizado en los últimos 20 años en los Países Bajos, con un doble objetivo: a) resumir sus elementos más importantes y b) ahondar en la discusión de dos aspectos fundamentales de la política PEV holandesa, esto es, la implicación comunitaria y el modelo de fases, el cual ofrece un marco para el desarrollo de los programas PEV que puede ser útil para responsables políticos y técnicos. Por último, se apuntan algunas posibles enseñanzas de este enfoque general.
>> Artículo disponible también en inglés
Citas
Abels, Paul. «De brede benadering in de terrorismebestrijding: oorsprong, ontwikkeling en stand van zaken». NCTV, (3 de enero de 2012) (en línea) https://www.nctv.nl/documenten/rapporten/2019/10/04/de-brede-benadering-in-de-terrorismebestrijding-oorsprong-ontwikkeling-en-stand-van-zaken
AIVD-Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. «Van dawa tot jihad». AIVD, (2004) (em línea) https://www.aivd.nl/documenten/publicaties/2004/12/23/van-dawa-tot-jihad
AIVD-Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. «Van dawa tot jihad». AIVD, (2021) (ne línea) https://www.aivd.nl/onderwerpen/terrorisme/dreiging/uitreizigers-en-terugkeerders
Akerboom, Erik. «Contraterrorisme in Nederland». Het Tijdschrift voor de Politie, n.° 6 (2003), p. 4-9.
Akkerman, Tjitske; Hajer, Maarten y Grin, John. «The interactive state: democratisation from above?». Political studies, vol. 52, n.° 1 (2004), p. 82-95.
Allport, Gordon W. The Nature of prejudice. Cambridge, Mass.: Addison-Wesley, 1954.
Buijs, Frank; Demant, Froukje y Hamdy, Atef. Strijders van eigen bodem, radicale en democratische Moslims in Nederland. Amsterdam. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006.
BVD-Binnenlandse Veiligheidsdienst. «BVD-publicatie: 'Terrorisme aan het begin van de 21e eeuw; dreigingsbeeld en positionering BVD». BVD, (2001) (en línea) https://www.aivd.nl/onderwerpen/terrorisme/documenten/publicaties/2001/04/15/terrorisme-aan-het-begin-van-de-21e-eeuw-dreigingsbeeld-en-positionering-bvd
BZK-Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. «Actieplan polarisatie en radicalisering 2007-2011». BZK, (2007) (en línea) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-29754-103-b1.pdf
Cherney, Adrian y Hartley, Jason. «Community engagement to tackle terrorism and violent extremism: challenges, tensions and pitfalls». Policing and Society, vol. 27, n.° 7 (2015), p. 750-763.
Doosje, Bertjan; Moghaddam, Fathali M.; Kruglanski, Arie W.; de Wolf, Arjan; Mann, Liesbeth y Feddes, Allard R. «Terrorism, radicalization and de-radicalization». Current Opinion in Psychology, vol. 11 (2016), p. 79-84.
ESS-Expertise-unit Sociale Stabiliteit. «Handreiking lokaal netwerk van sleutelfiguren». Sociale Stabiliteit, (18 de junio de 2018) (en línea) https://www.socialestabiliteit.nl/documenten/publicaties/2018/06/18/handreiking-lokaal-netwerk-van-sleutelfiguren
ESS-Expertise-Unit Sociale Stabiliteit. «Toolkit Evidence-Based Werken bij de preventie van radicalisering». Sociale Stabiliteit, (2019) (en línea) https://www.socialestabiliteit.nl/si-toolkit
Gielen, Amy-Jane. «Evaluating Countering Violent Extremism», en: Colaert, Lore (ed.). ‘De-radicalisation’. Scientific insights for policy. Bruselas: Flemish Peace Institute, 2017, p. 101-118.
Gielen, Amy-Jane. «Countering violent extremism: A realist review for assessing what works, for whom, in what circumstances, and how?». Terrorism and political violence, 31, n.° 6 (2019), p. 1.149-1.167.
Gielen, Amy-Jane. Cutting Through Complexity: Evaluating Countering Violent Extremism (CVE). Tesis doctoral, Universiteit van Amsterdam, 2020.
Heath‐Kelly, Charlotte. «Counter‐Terrorism and the Counterfactual: Producing the ‘Radicalisation’ Discourse and the UK PREVENT Strategy». The British Journal of Politics & International Relations, vol. 15, n.° 3 (2013), p. 394-415.
Kouwenhoven, Andreas y Blokker, Bas. «Hoe de gemeente Amsterdam haar ogen en oren in de stad verloor». NRC, (31 de octubre de 2017) (en línea) https://www.nrc.nl/nieuws/2017/10/31/hoe-de-gemeente-amsterdam-haar-ogen-en-oren-in-de-stad-verloor-13781960-a1579448
Kundnani, Arun. «Radicalisation: the journey of a concept». Race & Class, vol. 54, n.° 2 (2012), p. 3-25.
Laurence, Jonathan. «The corporatist antecedent of contemporary state-Islam relations». European political science, vol. 8, n.° 3 (2009), p. 301-315.
Martin, Thomas. «Governing an unknowable future: the politics of Britain’s Prevent policy». Critical Studies on Terrorism, vol. 7, n.° 1 (2014), p. 62-78.
Marinetto, Michael. «Who wants to be an active citizen? The politics and practice of community involvement». Sociology, vol. 37, n.° 1 (2003), p. 103-120.
Massumi, Brian. «Potential politics and the primacy of preemption». Theory & Event, vol. 10, n.° 2 (2007) (en línea) http://doi.org/10.1353/tae.2007.0066
McCauley, Clark y Moskalenko, Sophia. «Mechanisms of political radicalisation: pathways towards terrorism». Terrorism and Political Violence, vol. 20, n.° 3 (2008), p. 415-433.
McCulloch, Jude y Pickering, Sharon. «Pre-crime and counter-terrorism imagining future crime in the ‘war on terror’». British Journal of Criminology, vol. 49, n.° 5 (2009), p. 628-645.
Moghaddam, Fathali M. «The staircase to terrorism: a psychological exploration». American Psychologist, vol. 60, n.° 2 (2005), p. 161-169.
Mythen, Gabe; Walklate, Sandra y Khan, Fatima. «Why Should We Have to Prove We’re Alright?’: Counter-terrorism, Risk and Partial Securities». Sociology, vol. 47, n.° 2 (2013), p. 383-398.
NCTV-Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. «Nationale Contraterrorismestrategie 2011-2015». NCTV, (abril de 2011) (en línea) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-109729.pdf
NCTV-Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. «Nationale Contraterrorismestrategie 2016-2020». NCTV, (2016) (en línea) https://www.nctv.nl/documenten/rapporten/2016/07/11/nationale-contraterrorismestrategie-2016-2020
NCTV-Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. «Persoonsgerichte aanpak voorkoming radicalisering en extremisme». NCTV, (2017) (en línea) https://repository.officiele-overheidspublicaties.nl/externebijlagen/exb-2017-43246/1/bijlage/exb-2017-43246.pdf
NCTV-Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. «Rapportage Integrale aanpak terrorisme december 2017 - april 2019». NCTV, (2019) (en línea) https://www.nctv.nl/onderwerpen/integrale-aanpak-terrorisme/documenten/rapporten/2019/04/18/rapportage-integrale-aanpak-terrorisme
Noordegraaf, Mirko; Douglas, Scott; Bos, Aline y Klem, Wouter. «Gericht, gedragen en geborgd interventievermogen? Evaluatie van de nationale contraterrorisme-strategie 2011-2015». Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap, (2016) (en línea) https://www.binnenlandsbestuur.nl/Uploads/2016/5/Evaluatie--Contraterrorisme-Strategie-2011-2015-USBO-Advies-v160408.1.pdf
O’Toole, Therese; Meer, Nasar; DeHanas, Daniel N.; Jones, Stephen H. y Modood, Tariq. «Governing through Prevent? Regulation and Contested Practice in State–Muslim Engagement». Sociology, vol. 50, n.° 1 (2016), p. 160-177.
Ragazzi, Francesco. «Suspect community or suspect category? The impact of counter-terrorism as ‘policed multiculturalism’». Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 42, n.° 5 (2016), p. 724-741.
Roex, Ineke y Vermeulen, Floris. «Preemptive measures against radicalization and local partnerships in Antwerp», en: Fadil, Nadia; Ragazzi, Franceso y de Koning,Martijn (eds.). Radicalization in Belgium and The Netherlands: critical perspectives on violence and security. Londres: I.B. Tauris, 2019, p. 131-146.
Rose, Nikolas. «The death of the social? Re-figuring the territory of government». International Journal of Human Resource Management, vol. 25, n.° 3 (1996), 327-356.
Slootman, Marieke y Tillie, Jean. Processen van radicalisering. Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden. Amsterdam: IMES, 2006 (en línea) https://pure.uva.nl/ws/files/732470/68728_Slootman_Rapport_processen_van_radicalisering_1_.pdf
Tajfel, Henri y Turner, John. «An integrative theory of intergroup conflict», en: Austin, William y Worchel, Stephen (eds.). The social psychology of intergroup relations. Monterey: Brooks-Cole, 1979, p. 33-47.
Tajfel, Henri y Turner, John. «The social identity theory of inter-group behavior», en: Worchel, Stephen y Austin, William (eds.). Psychology of intergroup relations. Chicago: Nelson-Hall, 1986, p. 7-24.
TK-Tweede Kamer der Staten-Generaal. «27 925 nr. 49: Lijst van vragen en antwoorden, vastgesteld op 18 maart 2002». TK, (21 de marzo de 2002a) (en línea) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-27925-49.html
TK-Tweede Kamer der Staten-Generaal. «27 925 nr. 74: Brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties». TK, (12 de diciembre de 2002b) (en línea) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-27925-74.html
TK-Tweede Kamer der Staten-Generaal. «TK 28 669 nr. 43 Verslag Algemeen Overleg naar aanleiding van het Verslag van de commissie voor de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten over haar werkzaamheden in het jaar 2001 en in de eerste zeven maanden van 2002». TK, (3 de febrero de 2003) (en línea) https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-28600-VII-43.html
Uitermark, Justus. «Integration and control: The governing of urban marginality in Western Europe». International Journal of Urban and Regional Research, vol. 38, n.° 4 (2014), p. 1.418-1.436.
V&J-Ministerie van Veiligheid en Justitie. «Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme».V&J, (24 de agosto de 2014) (em línea) https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2014/08/30/actieprogramma-integrale-aanpak-jihadisme
V&J-Ministerie van Veiligheid en Justitie. «Evaluatie van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme». V&J, (septiembre de 2017) (en línea) https://www.inspectie-jenv.nl/Publicaties/rapporten/2017/09/06/evaluatie-van-het-actieprogramma-integrale-aanpak-jihadisme
van der Woude, Maartje A. H.. «Brede benadering terrorismebestrijding». Openbaar Bestuur, vol. 19, n.° 11 (2009), p. 2-5.
Van Heelsum, Anja y Vermeulen, Floris. «Cities’ policies: The work of European cities to counter Muslim radicalisation». Journal of International Migration and Integration, vol. 19, n.° 1 (2018), p. 161-179.
Vermeulen, Floris. «Suspect Communities—Targeting Violent Extremism at the Local Level: Policies of Engagement in Amsterdam, Berlin, and London». Terrorism and political violence, vol. 26, n.° 2 (2014), p. 286-306.
Vermeulen, Floris y Bovenkerk, Frank. Engaging with violent Islamic extremism: local policies in western European cities. La Haya: Eleven International Publishers, 2012.
VNG-Vereniging van Nederlandse Gemeenten. «De rol van gemeenten in de aanpak van radicalisering». VNG, (2 de junio de 2015) (en línea) https://vng.nl/files/vng/publicaties/2015/20150528-gemeenten_en_radicalisering.pdf
Warren, Mark E. Democracy and association. Princeton: Princeton University Press, 2001.
Woestenburg, Nicolette; Winter, Heinrich; Diekema, Marieke; Roest, Stef y Struiksma, Niko. «Evaluatie Nationale Contraterrorismestrategie 2016-2020 fase 1: analyse en meetbaarheid beleidsmaatregelen». WODC, (enero de 2021) (en línea) https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/3039/3147-evaluatie-nationale-contraterrorismestrategie-2016-2020-fase-1-volledige-tekst.pdf?sequence=1&isAllowed=y
